Waalwijk (Brabants: Wolluk)is een stad in de Nederlandse provincie Noord-Brabant en tevens hoofdplaats van de gelijknamige gemeente Waalwijk. Waalwijk is gelegen in de Langstraat aan de Bergsche Maas bij kilometerraai 236.

Waalwijk is een middelgrote stad die een regionale functie vervult door het grote aantal voorzieningen die de stad heeft in de streek de Langstraat. Het is de 14e plaats van Noord-Brabant naar inwonertal.

Geschiedenis

Waalwijk werd in de 12e eeuw voor het eerst vermeld in schriftelijke bronnen, en wel als Walwic. Omstreeks deze tijd begon men vanuit een oost-west verlopende zandrug, de feitelijke kern van de Langstraat, het ten noorden ervan gelegen gebied te ontginnen, en wel volgens het slagensysteem. Dit gebied was een moerassig veengebied. Men begon met het steken van turf, en deze werd via turfvaarten naar haventjes vervoerd, van waar ze naar Dordrecht en andere plaatsen in Holland werd gebracht.

Daar de Langstraat in het grensgebied van Holland en Brabant lag, gaf dit nogal eens aanleiding tot conflicten. Grenzen wisselden regelmatig. Waalwijk was oorspronkelijk een dorp langs de weg van Geertruidenberg naar 's-Hertogenbosch en lag op het grondgebied van Holland. In 1232 werd de plaats verkocht aan Brabant. De buurdorpen Besoyen en Baardwijk bleven Hollands. In het jaar 1303 kreeg Waalwijk stadsrechten. De stad werd echter nooit versterkt en reeds in 1304 door de Hollanders gebrandschat. De plaats zou nooit stedelijke allures krijgen.

Begin 13e eeuw werd een kerk gebouwd, op de plaats waar nu de Hervormde kerk staat. Bij de "Paelscheijding" van 26 oktober 1326 werd de grens tussen Holland (Besoijen) en Brabant (Waalwijk) naar het oosten verlegd. Daardoor zou de grens dwars door de kerk gaan. Ook in de verdere jaren werd de grens op vreedzame wijze vastgelegd. Vooral in het jaar 1388 kan daarbij 

worden genoemd. Waalwijk en het ten noorden daarvan gelegen Gansoijen waren Brabants en behoorden tot het Kwartier van Oisterwijk van de Meierij van 's-Hertogenbosch, maar het ten oosten daarvan gelegen Baardwijk, en de onmiddellijk ten westen van Waalwijk gelegen dorpen als Besoyen, Sprang, Capelle en Waspik hoorden bij Holland, en wel bij het in Dordrecht zetelende Baljuwschap Zuid-Holland.

De Sint-Elisabethsvloed van 1421 richtte ten noorden van Waalwijk grote schade aan. Vanzelfsprekend bracht ook de Tachtigjarige Oorlog, in het grensgebied van Holland en Brabant, veel onzekerheid. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de kerk beschadigd en tijdens het Twaalfjarig Bestand werd alleen het deel dat in Waalwijk stond hersteld. In Besoijen verrees in dezelfde periode een nieuwe, heden nog bestaande, protestantse kerk. Nadat Hugo de Groot in 1621 uit Slot Loevestein ontsnapte, verbleef hij nog enige tijd in Waalwijk. De omringende Hollandse dorpen werden begin 17e eeuw Protestants, maar in 1648 kwam ook de Meierij van 's-Hertogenbosch, waaronder Waalwijk, bij de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Waalwijk werd begin 19e eeuw, evenals de omringende Hollandse dorpen, aan de nieuw gevormde provincie Noord-Brabant toegevoegd, nadat reeds de Fransen de Maas als grensrivier voor hun departementen hadden vastgesteld.

Gedurende de 20e eeuw heeft Waalwijk zich sterk uitgebreid, waarbij de dorpen Besoyen en Baardwijk aan de kern zijn vastgegroeid en gezamenlijk een straatdorp vormen. De meeste nieuwbouwwijken zijn ten zuiden van deze straat gebouwd. Tegenwoordig vinden veel uitbreidingsplannen plaats op het grondgebied van geannexeerde gemeenten.

Economie

De bewoners van Waalwijk konden hun bestaan aanvankelijk onder meer vinden in de productie 

van turf, hooi en griend. Aangezien dit vervoerd moest worden ging ook de scheepvaart een rol spelen. De aanwezigheid van eikenschors in het zuiden, runderen in het noorden die huiden leverden, alsmede schoon water, bracht de boeren ertoe om het leerlooien als huisarbeid te beoefenen. Vanaf het eind van de 18e eeuw leidde dit tot de ontwikkeling van de leder- en vooral schoenennijverheid. Aldus werd Waalwijk in de 19e en het begin van de 20e eeuw een belangrijk centrum hiervan. Eind 19e eeuw ging men zich steeds meer richten op schoenfabricage en steeds minder op leerlooien. Omstreeks 1960 bestonden er in Waalwijk nog 31 schoenfabrieken die per jaar 3.750.000 paar schoenen produceerden. Daarna kwam er een neergang, die zich inzette door de concurrentie van goedkope Italiaanse schoenen. Na 1965 werd de meeste productie naar lage-lonenlanden verplaatst.

Tegenwoordig zijn er nog schoenfabrieken als Greve en Van der Putten. Ook lijm was nodig voor de schoenindustrie en ook hierin voorzagen bepaalde Waalwijkse bedrijven, zoals Rhoon Chemie en bedrijven waar machines voor de schoenindustrie werden vervaardigd. Van Haren, in 1929 begonnen, werd in 1985 overgenomen door Deichmann en stopte begin jaren 90 met het maken van schoenen. Een internationale keten van schoenwinkels die door derden vervaardigde schoenen verkochten was wat bleef.

Van 1937-1990 bestond de kousenfabriek Seta (in de latere jaren VeWe genaamd), in een voormalige schoenfabriek aan de Kerkstraat. Voorts kent Waalwijk tegenwoordig jachtwerven en zijn er tal van andere bedrijven gevestigd, met name op en nabij het haventerrein ten noorden van de stad.

Sport

Voetbalvereniging RKC Waalwijk speelt in de Eredivisie

Handbalvereniging Tachos speelt met het mannenteam in de Eredivisie, dat team won de Nationale Beker in 2005.