Twee werelden in één stad: traditie en toekomst in Leipzig

In het Oost-Duitse Leipzig waggelt de tram rustig op en neer. Dat is onvergelijkbaar met de manier waarop de hogesnelheidstrein RB Leipzig de verschillende Duitse niveaus doorliep. In 2009 besloot Red Bull een nieuw voetbalbolwerk in Leipzig te stichten. De energiedrank koos er niet voor om het geld te steken in Chemie Leipzig of Lokomotive Leipzig, maar nam de licentie over van vijfdeklasser SSV Markranstädt. Veel liefhebbers begrijpen er niets van: hoe kun je fan zijn van een club zijn zonder voetbalcultuur en geschiedenis? Het antwoord is simpel: door succes.

Ondanks alle kritiek gaat Red Bull stoïcijns door. En slimme marketing valt hen niet te ontzeggen. Na Salzburg en New York was het de beurt aan Leipzig. Oost-Duitsland is een gebied met, zoals de Duitsers zeggen, veel Fußball-Leidenschaft. Om over de stad Leipzig nog maar te zwijgen. In de geboortestad van componist Bach werd de Duitse voetbalbond opgericht en kroonde VfB Leipzig zich tot de eerste kampioen van Duitsland. Na een aantal naamsveranderingen werd de club ook succesvol in Europa. De naam Lokomotive Leipzig zal de Nederlandse voetballiefhebbers meer zeggen. In 1987 was Lok de opponent van Ajax in de finale van de Europacup voor bekerwinnaars in Athene, waar Marco van Basten verantwoordelijk was voor de enige treffer.

De stad kent twee clubs met een enorme historie: naast Lokomotive ook Chemie Leipzig. Voor de val van de Muur waren zij grootmachten in Oost-Duitsland. Na de Mauerfall in 1989 konden ze echter niet wedijveren met de giganten uit het westen. De demonstraties tegen het DDR- bewind begonnen in Leipzig, maar de val van de Muur heeft de stad op voetbalgebied de das omgedaan. RB Leipzig is de eerste club uit de voormalige DDR die in de Bundesliga gaat spelen sinds Energie Cottbus in 2008-2009. Er was vóór dit jaar dus een gigantisch gebied zonder Bundesliga-club. En mooi of niet, daar is Red Bull briljant op ingesprongen.

RB speelt sinds 2010 zijn wedstrijden in het Zentralstadion, tegenwoordig omgeturnd tot de Red Bull Arena. Het is een modern stadion dat in 2004 werd gebouwd op de plek van de oude veste. Op deze locatie kwam vroeger het Napoli van Maradona op bezoek. Natuurlijk niet bij RB, maar bij de topclub van toen: Lokomotive Leipzig. Samen met Bayern München zijn die Roten Bullen de meest gehate club van Duitsland. Veel uitfans weigeren de Red Bull Arena te betreden. Heel het land walgt van de commerciële doeleinden van de energiedrank, behalve de mensen die deze avond rond het stadion lopen. Zij zijn tevreden, want Leipzig heeft volgend seizoen eindelijk weer een club op het hoogste niveau. En op het kantoor van Red Bull komen ze al helemaal niet bij van het lachen. Zo lang er succes is, volgen de fans vanzelf.

Scheißegal

Onderweg zie je iedereen met shirts en sjaals van de club lopen en dus indirect met het logo van Red Bull. Hoe de club zo groot is geworden, is iedereen scheißegal, vrij vertaald: het boeit ze geen reet. Deze avond speelt de club tegen Arminia Bielefeld, een van de laatste wedstrijden voordat de promotie naar de Bundesliga een feit is. De Red Bull Arena heeft een capaciteit voor 45.000 toeschouwers en op 10.000 na is deze gevuld. Met Bundesliga-voetbal is de Red Bull Arena hoogstwaarschijnlijk uitverkocht. Binnen acht jaar zou Leipzig een club op het hoogste niveau hebben, maar de missie is binnen zeven jaar volbracht.

Voor de wedstrijd ontmoet ik de 36-jarige Sören Minx. Hij was erbij toen RB Leipzig in 2009 zijn eerste training afwerkte. “Er was hier in Leipzig na de val van de Muur geen grote club meer”, analyseert hij. “Veel mensen wilden niet naar Lokomotive of Chemie. Rond de eeuwwisseling heeft Lok veel problemen gehad met nazi’s. Tegenwoordig hebben ze een nieuw bestuur en is dat een stuk beter. Veel mensen hadden geen plezier bij dat soort clubs en zijn nu hier. Deze club heeft nog geen duidelijke politieke kleur. En nee, dat dit is gerealiseerd door Red Bull, maakt me echt niks uit. Je moet beseffen dat de mensen die hier komen wel echt met de stad verbonden zijn. Voor ons is het ook niet RED BULL Leipzig, Maar rb LEIPZIG. Snap je het verschil?”

Nieuwe clubcultuur

Dat Rasen Ballsport Leipzig veel aversie oproept bij de Duitsers is een understatement. De club kan overigens geen Red Bull Leipzig heten omdat de Duitse wetgeving bedrijfsnamen in clubnamen verbiedt, tenzij die in het verleden is opgericht als bedrijfsvoetbalclub (zoals Bayer 04 Leverkusen en FC Carl Zeiss Jena). Ook bij deze wedstrijd is het publiek van Bielefeld in kleinen getale opgekomen. De uitfans mochten geen spandoeken meenemen, 

maar willen hun haat richting RB Leipzig toch uiten. Ze zijn creatief en gaan op zo’n manier zitten dat ze ‘Anti RB’ vormen. De kleuren, het logo; Red Bull is overal in het stadion

te vinden. Er staan grote blikken naast de dug-outs en ook de reclameborden worden veelal gevuld met advertenties van de energiedrank. Terwijl de club, de fans en de staf de nadruk blijven leggen op de stad Leipzig, komt het toch over als onbewuste indoctrinatie.

“Ik snap dat andere fans niet blij met ons zijn”, geeft RB-fan Sören aan. “Ultra’s hebben maar één mening: RB is een Scheißverein. We zijn een soort nieuwe vijand. Andere clubs hebben het gevoel dat we hun plek inpikken. Ik ben altijd Bayern-fan geweest, zoals veel mensen hier nog een andere club hebben. Iedereen roept dat RB het voetbal kapotmaakt. In mijn ogen hebben die mensen het moderne voetbal niet begrepen. Ook in de Bundesliga verwacht ik geen warme ontvangst. Bijna elke club is tegen ons. Maar goed, voetbal leeft ook van deze tegenstellingen.”

Het blijft een aparte gewaarwording dat de club zeven jaar geleden als een paddenstoel uit de grond is geschoten en er nu al zoveel fans rondlopen. “Ik vind het interessant om te zien hoe onze fancultuur zich ontwikkelt”, vervolgt Sören. “Bij de eerste uitwedstrijd reisden tien mensen mee naar FC Carl Zeiss Jena. Een klein spandoekje mee, dat was het. Tegenwoordig reizen er 2.500 man mee naar St. Pauli, Union Berlin en Braunschweig. We hebben een gigantisch fanpotentieel, maar dat is er nu nog niet. De echte hardcore- fans hebben hun club hier in Leipzig niet verlaten. Je kunt bij deze club compleet nieuw zijn. Dat kan nergens anders. Als je nu als fan binnenkomt bij Hertha of Dortmund, is alles er al. Je verdwijnt in een grijze massa. Hier heb je de mogelijkheid alles vanaf het begin mee te maken.”

Oudste houten tribune van Europa

Zo’n club waar ‘veel al vaststaat’, is Lokomotive Leipzig. Het hele fundament waar de club op bouwt, is haar historie. Dat zij de eerste kampioen van Duitsland zijn, willen ze hier weten. In de hoofden van de supporters is Lokomotive nog steeds de grote club van toen, de grootste van de stad. De Traditionsverein die het in 1987 Ajax moeilijk maakte. Dit alles was voor de val van de Muur. En nog belangrijker: voor de oprichting van RB Leipzig.

Deze geschiedenis wil Lokomotive ge bruiken als sleutel voor de toekomst. Alleen lijkt het alsof de club in het verleden is blijven hangen. Lokomotive speelt zijn thuiswedstrijden in het Bruno-Plache- Stadion. Je komt aanrijden op een grindpad en je waant je dertig jaar terug in de tijd. Het is rauw, het is puur. Iedereen die hier werkt is al jaren verbonden met de club. De trainer en de keeperstrainer zijn spelers uit het glorieuze verleden. Het bestuur bestaat voornamelijk uit fans, die voor niets of een habbekrats werken. Het afgelopen seizoen kwam Lokomotive uit op het vijfde niveau. Dankzij het kampioenschap spelen ze volgend seizoen op het vierde podium van Duitsland.

Alexander Voigt is een van de mannen die naast zijn normale baan in het bestuur van Lokomotive zit. “Ik was erbij als klein jochie in het Zentralstadion”, verwijst hij naar de halve finale van 1987 tegen Bordeaux. “Ik huilde in het stadion tranen van geluk.” Er passeert een jongetje hand in hand met zijn vader. Hij draagt een geel- blauwe sjaal en een shirt van Lokomotive. “Jonge mensen komen hier alleen nog als ze worden meegenomen of als ze zich niet thuis voelen bij RB. Bij Lokomotive kom je voor Fußball Pur. Bij ons heb je bier uit een beker en een bockworst in een bakje. We willen mensen die emotie tonen: het échte voetbal. Wij zijn Lok: het ruwe, kleine broertje.”

“Kijk, deze trappen zijn Lok”, wijst hij naar de schots en scheve treden die leiden naar de staantribune. “Het heeft een bepaalde charme om hier te zijn: kijk alleen al naar onze houten hoofdtribune. Er mag niet worden gerookt, want dan krijgen we dezelfde taferelen als in Bradford.” De tribune van Lokomotive werd in 1922 gebouwd en is daarmee de oudste houten tribune in Europa waarvoor nog wordt gevoetbald. “Weet je, veel mensen denken nog dat we hetzelfde zijn als in 1987”, vervolgt Voigt “Dat zijn we niet. De derde liga is uiteindelijk ons doel. Bundesliga is in de huidige toestand niet mogelijk, qua infrastructuur niet en ook qua stadion niet. Hoe hoger je komt, hoe strenger de regels vanuit de DFB worden. Maar we willen gewoon Lok blijven. We willen een goed alternatief zijn voor RB.”

De hoofdtrainer kent het grote verschil tussen het Lokomotive van vroeger en nu als geen ander. Heiko Scholz speelde in 1987 de finale tegen Ajax en stuurde dit jaar zijn Mannschaft naar de titel op

 het vijfde niveau. “Ik heb hier een fantastische tijd als speler gehad en nu ben ik hier om de club weer omhoog te helpen”, legt de 50-jarige oud-international uit. “Leipzig is een wereldstad en er is hier sinds kort een andere club uit Oostenrijk bijgekomen. Tja, dat is het huidige voetbal. Het is aan ons om te kijken wat we met onze traditie kunnen. We zullen RB niet meer inhalen, dat gaat niet. Dat moeten we accepteren, ook al doet het pijn.”

De club wil eigenlijk niet mee in het moderne voetbal. Op dit niveau kunnen de kinderen nog in de hekken zitten. Hier is het nog mogelijk dat er drie zijdes zijn ingeruimd voor staantribunes. Alles is hier anders dan bij RB. Het zijn twee verschillende werelden in één stad.

De 26-jarige Lok-ultra Arthur verspilt geen energie aan RB. “Ik denk weleens: waarom bij ons? Waarom in onze stad? Ik ben nu zover dat ik alles rond RB negeer. Ik schakel het compleet uit. Ik kijk niet naar de stand in die competitie, ik kijk niet wat voor spelers ze halen. Wat hebben ze gisteren überhaupt gespeeld? Ik kan ze niet tegenhouden, dus dit is de beste optie voor mij. Het is ook geen concurrentie, we hebben te weinig gemeen om rivalen te zijn.”

Een club als statussymbool

“Sommige inwoners van Leipzig zien het als een statussymbool: mijn huis, mijn auto en mijn RB Leipzig-seizoenkaart”, vertelt de jonge ultra. “Voetbal is veel meer dan dat. Veel meer dan die negentig minuten. Gewoon compleet bezeten zijn van een club, er elke minuut van de dag mee bezig zijn. Het is niet altijd mooi om naar je club te gaan. Dat lijden hoort er gewoon bij. In het moderne voetbal draait het alleen om geld. Voor mij is het daarom ook prima als we op het vierde of derde niveau spelen. Ik wil helemaal niet in de 2. Bundesliga spelen. Alle stadions zien er hetzelfde uit. Ik wil gewoon dat Lok die charmante club uit een stadsdeel van Leipzig blijft.”

De clubbril

Of het mooi is of niet, Leipzig rukte massaal uit om de promotie van RB te vieren. Volgend jaar hoort Leipzig er weer bij. Voormalig Oost-Duitsland heeft eindelijk weer een club die zich mag meten met de grote jongens. Dat er toch veel mensen in de stad behoefte hebben aan Bundesliga-voetbal, kan zelfs Lok-trainer Scholz niet ontkennen. “Als ik mijn clubbril afzet, dan moet ik toegeven dat het goed is voor de stad. We zijn de aankomende jaren verzekerd van voetbal op het hoogste niveau. Dat geldt voor heel Oost-Duitsland. Waar is tegenwoordig hier in de buurt nog Bundesliga-voetbal? Inderdaad, alleen in Leipzig. En anders is Berlijn de dichtstbijzijnde stad, dat kan toch niet?”

Dankzij de promotie speelt Lokomotive volgend jaar tegen het tweede elftal van RB Leipzig. “De een haat RB Leipzig, de ander houdt van ze”, vervolgt Scholz. “Mensen kunnen daar volgend jaar wedstrijden zien tegen Bayern en Dortmund. Veel mensen zullen daarheen gaan, maar op zondag komen er ook nog veel naar ons. Daar ben ik van overtuigd. Onlangs speelde we hier een derby tegen FC International Leipzig, dan doen toch 4.200 man hun geel-blauwe sjaal om. Het is schitterend dat deze club nog zo leeft in de stad. Tegelijkertijd scharen veel fans zich bij RB, daar is alles mooi en gaat alles goed. Zo zit de mens nou eenmaal in elkaar.”

Na jaren van Fußball-Leidenschaft is Leipzig weer waar het thuishoort. “Maar ik denk niet dat je kunt zeggen dat Leipzig eindelijk weer iets heeft om trots op te zijn”, analyseert Scholz. “Er zit nog geen trots achter. Er zijn fans van Chemie of Lokomotive die naar RB gaan, puur om goed voetbal te zien. Lokomotive is daartegenover heel wat anders. Mensen komen hier omdat de club in hun hart zit. Deze club is weer op het elfde niveau begonnen en we zijn al heel ver gekomen. We zijn de eerste kampioen van Duitsland en hebben prachtige wedstrijden in Europa gespeeld. Alles hier is traditie, daar moet RB eerst nog vijftig jaar voor spelen.”

Twee totaal verschillende werelden leven langs elkaar heen in één stad. Het is pijnlijk voor Lokomotive, maar RB is mijlenver weg. Hoe meer tijd eroverheen gaat, des te groter de supportersschare van RB alleen maar zal worden. Ik praat nog wat na met Alexander Voigt van het bestuur van Lokomotive. Tijdens het gesprek komt zijn puberende dochter voorzichtig naast hem staan. Ze hoort ons gesprek over Lok en terwijl ik de club verlaat, roept ze nog: “Maar RB is de nummer één club van Leipzig.” Het zal veel voetballiefhebbers in het verkeerde keelgat schieten, maar het is de realiteit: Red Bull heeft de nummer één club van Leipzig geproduceerd. En met de jaren zal RB alleen maar groter worden. Lokomotive houdt haar schitterende traditie, maar RB heeft de toekomst.